Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành sự quan tâm rất lớn đối với việc xây dựng, giáo dục, rèn luyện ĐNĐV trong Quân đội. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng ĐNĐV trong Quân đội là một nội dung rất quan trọng trong tư tưởng của Người về xây dựng Đảng, có giá trị lý luận, thực tiễn sâu sắc, góp phần định hướng, soi sáng con đường phát triển và trưởng thành không ngừng đội quân cách mạng của Đảng. Theo Hồ Chí Minh: xây dựng ĐNĐV trong Quân đội phải toàn diện; coi trọng cả số lượng, chất lượng và cơ cấu; quan tâm chăm lo giáo dục, rèn luyện phẩm chất đạo đức, nâng cao trình độ kiến thức năng lực toàn diện cho ĐNĐV; coi trọng xây dựng đoàn kết thống nhất.

Quán triệt sâu sắc tư tưởng của Người về công tác xây dựng đảng và xây dựng ĐNĐV, những năm qua các cấp ủy, tổ chức đảng trong Quân đội đã tích cực, chủ động tổ chức thực hiện nghiêm túc, sáng tạo, góp phần quan trọng nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các tổ chức đảng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên. Đại bộ phận đảng viên trong Quân đội hiện nay có bản lĩnh chính trị vững vàng, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, trung thành với Đảng, nhân dân và Tổ quốc Việt Nam XHCN, tận tụy, sáng tạo, dũng cảm trong công tác và chiến đấu, luôn có ý thức cảnh giác cách mạng, có ý thức tổ chức kỷ luật, có đạo đức, lối sống trong sạch. Nhìn chung, ĐNĐV trong Quân đội đã tích cực học tập, rèn luyện, không ngừng nâng cao trình độ mọi mặt, từng bước đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ Quân đội và đơn vị trong giai đoạn cách mạng mới.

Tuy nhiên, việc xây dựng ĐNĐV trong Quân đội theo Tư tưởng Hồ Chí Minh còn bộc lộ những hạn chế cả về nhận thức trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện. Chất lượng ĐNĐV so với yêu cầu nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các cấp ủy, tổ chức đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên vẫn còn nhiều bất cập. Một số ít đảng viên do thiếu tu dưỡng, rèn luyện, chịu tác động của lối sống thực dụng nên đã phai nhạt lý tưởng, tha hóa về phẩm chất đạo đức, lối sống, vi phạm kỷ luật quân đội, pháp luật nhà nước. Trình độ, năng lực của một bộ phận đảng viên còn khoảng cách khá xa so với yêu cầu nhiệm vụ. Cơ cấu còn mất cân đối, chưa thực sự phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ.

Từ thực trạng xây dựng ĐNĐV trong Quân đội những năm qua, cần chú ý một số kinh nghiệm chủ yếu sau:

Một là,phát huy vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan chính trị, đội ngũ chính uỷ, chính trị viên trong xây dựng ĐNĐV.

Xây dựng ĐNĐV trong Quân đội là một nội dung rất quan trọng của công tác xây dựng đảng, là nhiệm vụ chính trị trọng yếu của tổ chức đảng các cấp, các cơ quan chính trị và các tổ chức quần chúng, đội ngũ chính uỷ, chính trị viên trong Quân đội. Với vai trò là hạt nhân lãnh đạo của các cơ quan, đơn vị trong toàn quân, cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan chính trị và cán bộ chính trị ở mỗi cấp thực hiện chức năng chỉ đạo và trực tiếp tổ chức tiến hành các nội dung về xây dựng ĐNĐV. Trong đó, các tổ chức đảng, các cơ quan chính trị và cán bộ chính trị là chủ thể trung tâm của xây dựng ĐNĐV trong các đơn vị và toàn quân, có vai trò quyết định các chủ trương, xác định các nội dung, hình thức, biện pháp xây dựng ĐNĐV trong các loại hình tổ chức đảng. Sự phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ giữa các tổ chức đảng, các cơ quan chính trị và các tổ chức quần chúng tại các cơ quan đơn vị hết sức quan trọng, quyết định đến hiệu quả công tác đảng nói chung và công tác xây dựng ĐNĐV nói riêng trong Quân đội.

Phải làm tốt công tác bồi dưỡng nâng cao phẩm chất, năng lực và kinh nghiệm trong xây dựng ĐNĐV cho các tổ chức, các lực lượng. Kiên quyết đấu tranh với những nhận thức sai trái, thiếu trách nhiệm trong xây dựng ĐNĐV hoặc tách rời, biệt lập, khoán trắng các hoạt động xây dựng ĐNĐV cho cơ quan chính trị và đội ngũ cán bộ chính trị.

Hai là,luôn chủ động, tích cực, sáng tạo trong xác định và thực hiện các nội dung, biện pháp xây dựng ĐNĐV trong Quân đội theo Tư tưởng Hồ Chí Minh.

Xây dựng ĐNĐV trong Quân đội là một nhân tố đóng vai trò quyết định trong nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng, giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo “tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt” của Đảng đối với Quân đội. Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, ĐNĐV phải phát triển không ngừng về số lượng và chất lượng để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng. Theo Hồ Chí Minh, xây dựng ĐNĐV là các hoạt động được đặt dưới sự lãnh đạo và chỉ đạo thống nhất của Đảng về quản lý, giáo dục, rèn luyện, phát triển, sàng lọc đảng viên… nhằm hình thành và phát triển ĐNĐV đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong các giai đoạn của cách mạng. Do đó, các tổ chức đảng, cấp uỷ, các cơ quan chính trị trong toàn quân phải luôn chủ động, tích cực, nhạy bén và sáng tạo về nội dung, hình thức, biện pháp tổ chức thực hiện. Đó cũng chính là sự thể hiện bản chất cách mạng, khoa học trong Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng ĐNĐV.

Thực tiễn những năm vừa qua đã chứng minh: Trước những diễn biến phức tạp của tình hình quốc tế và âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch nhằm chống phá cách mạng Việt Nam trên mặt trận chính trị tư tưởng, tuyệt đại đa số đảng viên trong Quân đội đã thể hiện rõ bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân, luôn tích cực rèn luyện phấn đấu, nêu cao trách nhiệm và vai trò tiền phong gương mẫu, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Có được kết quả ấy là từ sự chủ động, tích cực và sáng tạo trong xây dựng ĐNĐV của các cấp uỷ, các tổ chức đảng, đội ngũ chính uỷ, chính trị viên các cấp trong Quân đội, luôn làm chủ trong mọi hoàn cảnh, dự báo đúng chiều hướng phát triển và những khuynh hướng có thể nảy sinh để có thái độ và giải pháp xử lý kịp thời, chính xác. Điều đó đòi hỏi các chủ thể tiến hành xây dựng ĐNĐV phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, phương pháp, tác phong công tác phù hợp, có khả năng tiếp cận và xử lý thông tin nhanh, kịp thời đưa ra các chủ trương, biện pháp đúng đắn, sáng tạo thích ứng với các điều kiện và hoàn cảnh mà quá trình xây dựng ĐNĐV phải giải quyết. Muốn vậy, việc xây dựng ĐNĐV trong Quân đội phải có kế hoạch và được tiến hành thường xuyên, liên tục trong mọi điều kiện, mọi lĩnh vực hoạt động của đảng viên; thường xuyên đấu tranh khắc phục những biểu hiện thụ động, dựa dẫm, ỷ lại, hữu khuynh. Phải sâu sát thực tiễn công tác và nắm rõ đặc thù của từng loại hình tổ chức đảng.

Ba là,coi trọng bồi dưỡng nâng cao năng lực thực tiễn cho ĐNĐV trong quá trình tổ chức thực hiện đường lối, nghị quyết của Đảng ở các cấp trong Quân đội.

Thực tiễn cách mạng nước ta đã cho thấy một số chủ trương, đường lối của Đảng chậm đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả không như mong muốn, chủ yếu là do khâu tổ chức thực hiện chưa tốt. Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến khuyết điểm là do năng lực của một bộ phận cán bộ, đảng viên còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao. Trong tổ chức thực hiên đường lối, nghị quyết của Đảng, mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên, phương pháp, tác phong công tác của một số cán bộ, đảng viên còn xa rời thực tiễn, quan liêu, mệnh lệnh. 

Bước vào giai đoạn cách mạng mới, hơn lúc nào hết cần phải nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn của ĐNĐV, nhất là năng lực tổ chức thực hiện đường lối, nghị quyết của Đảng, chỉ thị, mệnh lệnh của cấp trên, đảm bảo cho mọi chủ trương, quyết sách của Đảng đều được thực hiện một cách nghiêm túc và có hiệu quả ở các đơn vị. Để làm được điều này, các cấp uỷ đảng, các cán bộ chủ trì và cơ quan chức năng các cấp trong Quân đội cần tăng cường hơn nữa việc bồi dưỡng năng lực tổ chức thực hiện đường lối, nghị quyết của Đảng cho ĐNĐV; gắn học tập, bồi dưỡng đảng viên với hoạt động huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, công tác. Đối với những đảng viên giữ các vị trí lãnh đạo, chỉ huy các cấp trong Quân đội, phải đặc biệt chú ý bồi dưỡng năng lực tiến hành công tác tư tưởng, công tác tổ chức và giải quyết các vấn đề chính sách, nhất là năng lực quán triệt và cụ thể hoá đường lối, nghị quyết của Đảng trong Quân đội; đồng thời đấu tranh, phê phán các quan điểm, tư tưởng sai trái, thù địch để bảo vệ đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Trong các học viện, nhà trường của Quân đội, song song với các nội dung chuyên sâu về lý luận, cần phải chú trọng đến huấn luyện thông qua thực tiễn cho học viên.

Bốn là,đề cao tinh thần trách nhiệm, vai trò tiền phong gương mẫu, tính  chủ động, tích cực, tự học, tự  rèn của đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Tự học tập, rèn luyện của ĐNĐV trong Quân đội là hoạt động tích cực, chủ động, tự giác của mỗi cá nhân, có ý nghĩa quyết định trực tiếp đến sự hình thành, phát triển các phẩm chất và năng lực của người đảng viên. Thực tiễn đã chứng minh, ở đâu, ở đơn vị nào đội ngũ cán bộ, đảng viên nêu cao trách nhiệm, tính tiền phong gương mẫu, tinh thần tự giáo dục, rèn luyện thì ở đó, đơn vị hoàn thành tốt nhiệm vụ, phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” được giữ vững và phát huy. Yêu cầu của bài học này đòi hỏi đội ngũ cán bộ, đảng viên phải gương mẫu, nỗ lực rèn luyện, phấn đấu thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ, giải quyết tốt các mối quan hệ công tác cũng như trong cuộc sống đời thường.     

Hiện nay, yêu cầu nhiệm vụ của cách mạng, của Quân đội đang đặt ra những đòi hỏi rất cao đối với phẩm chất, năng lực của ĐNĐV. Họ phải là chủ thể năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Mỗi đảng viên trong Quân đội trước hết phải xác định cho mình động cơ học tập, rèn luyện đúng đắn, không vụ lợi, cá nhân chủ nghĩa, mà phải xác định học tập, rèn luyện là vì mục tiêu lý tưởng của Đảng, để hết lòng hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Chỉ có như vậy, ĐNĐV mới có thể đem hết tài năng, trí tuệ và sức lực của mình cống hiến cho xã hội, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh để bảo vệ Đảng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN và hạnh phúc của nhân dân.

Quán triệt bài học này, cấp uỷ, đội ngũ cán bộ chủ trì, chính uỷ, chính trị viên các cấp trong Quân đội cần tăng cường hơn nữa công tác giáo dục, định hướng, kiểm tra, giám sát quá trình tự học tập, tự rèn luyện của từng đảng viên, kịp thời động viên, khích lệ mỗi người tích cực, chủ động vươn lên khắc phục khó khăn, tự giác học tập, rèn luyện, nâng cao phẩm chất năng lực, hoàn thiện nhân cách của mình. Để tạo điều kiện cho ĐNĐV có môi trường thuận lợi tự học tập, tự rèn luyện nâng cao phẩm chất và năng lực, đòi hỏi các tổ chức, các lực lượng trong và ngoài Quân đội, nhất là lãnh đạo, chỉ huy các cấp, cần quan tâm chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho từng đảng viên, tạo điều kiện tốt nhất để từng đảng viên tự học tập, tự rèn luyện, phát huy hết khả năng của mình trong thực hiện nhiệm vụ. Mỗi đảng viên phải xác định kế hoạch, nội dung, hình thức, phương pháp tự học tập, tự rèn luyện phù hợp với chức trách, nhiệm vụ được giao và tình hình thực tế của đơn vị. Trong bất kỳ điều kiện, hoàn cảnh nào, mỗi đảng viên trong Quân đội đều phải thật sự nêu cao tinh thần tiền phong, gương mẫu, tích cực, chủ động. Mọi sự “đổ lỗi” cho hoàn cảnh khách quan nhằm biện minh cho sự suy giảm về tính tiền phong gương mẫu về đạo đức, lối sống đều không đúng, cần khắc phục, loại trừ để củng cố ý chí quyết tâm phấn đấu vươn lên của đội ngũ cán bộ, đảng viên.