Đạo đức công vụ - Bước chuyển của văn hóa công chức

Khi công quyền lệch chuẩn

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến vấn đề xây dựng và rèn luyện đạo đức công vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Theo Người: “Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách đạo đức. Muốn hướng dẫn Nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước;... bất kỳ địa vị nào, làm công tác gì, chúng ta đều là đầy tớ Nhân dân”. Người cho rằng, nếu mỗi cán bộ, đảng viên phấn đấu làm tròn nhiệm vụ của mình, tức là làm đầu tàu trong mọi công việc, thì công việc dù khó mấy làm cũng làm nên, kế hoạch to mấy cũng hoàn thành tốt.

Trong thực tiễn, không ít nơi, không ít cán bộ, công chức chưa thực hiện đúng các quy định về đạo đức công vụ. Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII chỉ rõ: “Nhiều cán bộ, đảng viên, trong đó có người đứng đầu chưa thể hiện tính tiên phong, gương mẫu; còn biểu hiện quan liêu, cửa quyền, chưa thực sự sâu sát thực tế, cơ sở... Công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật đảng chưa đủ sức răn đe, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái”.

Ở một số địa phương, biểu hiện lệch chuẩn của cán bộ, công chức không chỉ dừng lại ở lối làm việc cứng nhắc, thiếu trách nhiệm, mà còn là sự thờ ơ trước khó khăn của dân, là hành vi vụ lợi cá nhân trong quá trình thi hành công vụ. Nhìn từ thực tiễn, có nơi cán bộ còn làm việc cầm chừng, sợ trách nhiệm, ngại tiếp dân. Hay còn lối hành xử “xin - cho”, gây khó dễ, vòi vĩnh trong xử lý thủ tục hành chính. Những biểu hiện của sự yếu kém đó gây ra hậu quả hệ thống, làm xói mòn niềm tin của người dân vào chính quyền, khiến các chủ trương, chính sách đúng đắn bị “bóp méo” trong quá trình thực thi. Bên cạnh đó, chậm tiến trình cải cách, hiện đại hóa nền hành chính, cản trở mục tiêu xây dựng chính quyền phục vụ, gần dân, vì dân.

Trong giai đoạn 2022 - 2025, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã đề nghị Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư thi hành kỷ luật 63 tổ chức đảng, 202 đảng viên; thi hành kỷ luật theo thẩm quyền 261 tổ chức đảng, 543 đảng viên.

Ở Tuyên Quang, cũng có không ít cá nhân sai phạm, suy thoái đạo đức công vụ, biểu hiện dưới các dạng hành vi: tham ô, vô cảm, buông lỏng giám sát, cửa quyền, lạm quyền. Năm 2024, ông Phạm Quốc Lập, nguyên Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Đồng Văn (cũ) bị khai trừ Đảng và phạt tù 15 năm 6 tháng vì tham ô tài sản gây hậu quả nghiêm trọng cho cơ quan quản lý di tích tại tổ bán vé Cột cờ Lũng Cú.

Ủy ban kiểm tra Tỉnh ủy Hà Giang (cũ) cũng kỷ luật nhiều cán bộ cấp tỉnh, huyện như ông Ma Quốc Trưởng (nguyên Phó Chủ tịch UBND huyện Mèo Vạc cũ) bị cảnh cáo vì buông lỏng công tác lãnh đạo, giám sát dự án rừng dẫn đến một số nhân viên bị khởi tố hình sự. Ông Vũ Văn Sử, nguyên Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Giang bị khởi tố về hành vi vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng để điều tra theo quy định của pháp luật. Hay như vụ việc Phạm Tiến Cường, nhân viên Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai vừa bị khởi tố vì nhũng nhiễu, lợi dụng chức vụ yêu cầu người sử dụng đất “chi tiền” khi muốn được đo đạc, cấp trích đo địa chính thửa đất nhanh...

Giữ đạo đức công vụ, củng cố nền móng của lòng dân

Theo chỉ số PAPI 2024, có tới 22,58% người dân cho rằng tham nhũng là vấn đề cấp bách nhất mà Nhà nước cần ưu tiên giải quyết. Trong khi đó, tỷ lệ phản ánh việc đưa chi phí ngoài quy định hay “lót tay” khi làm dịch vụ công đã giảm mạnh so với năm trước cho thấy tín hiệu cải thiện trong kỷ cương hành chính ở nhiều địa phương. Tuy vậy, chất lượng thủ tục hành chính vẫn bị người dân đánh giá là điểm nghẽn; đồng thời, nhóm phụ nữ, dân tộc thiểu số và cư dân nông thôn tiếp tục có mức độ hài lòng thấp hơn trung bình.

Giữ gìn đạo đức công vụ không chỉ là trách nhiệm của từng cá nhân, mà còn là của tập thể cơ quan, đơn vị. Văn hóa tổ chức trong các cơ quan hành chính cần đặt việc phục vụ người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, thay vì chỉ nhấn mạnh thành tích, chỉ tiêu hay sự an toàn cá nhân. Khi cơ quan nào cũng coi việc tiếp dân là nghĩa vụ, không phải gánh nặng; coi sự tận tụy, minh bạch là tiêu chuẩn chứ không phải cá biệt, thì cán bộ trong hệ thống đó cũng có xu hướng hành xử tử tế, đúng mực hơn. Đồng thời, vai trò của người đứng đầu càng trở nên quan trọng. Không ít nơi, chỉ cần người đứng đầu nghiêm túc, liêm chính, sâu sát cơ sở thì sẽ kéo được tập thể vào “quỹ đạo” chuẩn mực.

Những “lỗ hổng” trong kiểm soát đạo đức công vụ xuất hiện do một phần cơ chế kiểm tra, giám sát chưa đủ mạnh, xử lý chủ yếu mang tính hành chính hoặc chờ sai phạm lớn. Công tác đánh giá, xếp loại cán bộ hăng năm còn hình thức, thiếu căn cứ đạo đức thực chất. Việc bồi dưỡng đạo đức công vụ chưa bắt buộc, không gắn với vị trí việc làm cụ thể... Do vậy, yêu cầu đặt ra cần hệ thống hóa việc bồi dưỡng đạo đức công vụ thường xuyên, song hành với giám sát, kiểm tra và cơ chế khen thưởng rõ ràng. Cùng với đó, cần triển khai đồng bộ các giải pháp về thể chế, tổ chức thực hiện và giám sát xã hội như xây dựng, ban hành Bộ quy tắc đạo đức công vụ có tính ràng buộc pháp lý. Cơ chế giám sát, kiểm tra đạo đức công vụ theo hướng công khai, minh bạch cần được hoàn thiện, có sự tham gia của các tổ chức chính trị - xã hội, cơ quan truyền thông và người dân.

Khi đất nước ta đang tập trung tinh gọn bộ máy, sắp đặt lại giang sơn, thì đạo đức công vụ trong thực thi nhiệm vụ của mỗi cán bộ, đảng viên lại càng được đặt lên hàng đầu. Bởi việc đưa chính quyền về gần với Dân nhất, vì Nhân dân nhất sẽ là “bộ lọc” hiệu quả nhất đánh giá chất lượng, đạo đức, hành vi của công chức, cán bộ, đảng viên khách quan, thực chất nhất. Từ xuất phát đó sẽ hình thành nền văn hóa của chính quyền tinh gọn, đặt đạo đức công vụ làm chuẩn mực, coi hiệu quả phục vụ nhân dân là thước đo cao nhất.

Theo TQĐT